Koning van Holland Lodewijk Napoleon

Louis Bonaparte werd in 1778 te Ajaccio (Corsica) geboren als jongste broer van Napoleon Bonaparte. Hij studeerde aan de Franse militaire school te Châlons-sur-Marne. Evenals als zijn broer Napoleon neemt hij deel aan de Franse bezetting van Italië (1796-97) en Egypte (1798-99). In 1806 wordt hij door Napoleon uitgeroepen tot Koning van Holland. De bedoeling van Napoleon was duidelijk: hij wilde vazalstaten creëren. Op het hoogtepunt van zijn macht worden er vier Europese tronen bezet door familieleden van Napoleon.
Lodewijk Napoleon was getrouwd met Hortense de Beauharnais, de stiefdochter van Napoleon. Ze kregen drie zonen: Napoléon Charles Bonaparte (de latere Napoleon III), Napoléon Louis Bonaparte, en Louis Napoléon Bonaparte die 9 dagen na zijn geboorte overleed. Het huwelijk, dat gearrangeerd was door Napoleon, was verre van gelukkig. Zowel Lodewijk als Hortense waren actief buiten de echtelijke sponde. Zo heet het dat Louise Aubry d'Arancey, die in 1809 werd geboren als dochter van Johanna Hester Smith (een hofdame van Lodewijk Napoleon) en Antoine Aubry d'Arancey, een onwettig kind is van Lodewijk. Lodewijk was erbij toen de kleine Louise werd gedoopt. Ook haar voornaam en haar latere welstand (hoewel haar echtgenoot geen noemenswaardig kapitaal bezat), doen dit vermoeden. Ook Hortense had minnaars en buitenechtelijke kinderen.

Lodewijk Napoleon werd verrassend hartelijk ontvangen in Den Haag. Dit hield verband met een aantal omstandigheden. In de eerste plaats was er geen sprake van een abrupte omwenteling. Aan het einde van de achttiende eeuw hadden de stadhouders reeds een quasi-monarchaal gezag verworven en het volk had onder Schimmelpenninck kunnen wennen aan het eenhoofdige gezag. Op de tweede plaats was ex-stadhouder Willem V juist overleden. Zijn volgelingen waren daardoor van hun eed van trouw ontslagen. Een pikante bijzonderheid is dat de actie van Keizer Napoleon, om zijn jongste broer 'Koning van Holland' te maken wel enige staatsjuridische grond had. Willem Frederik, Prins van Oranje-Nassau, zoon van overleden Erfstadhouder Willem V (de latere Koning Willem I dus!) had namelijk in 1801 zijn erfelijke rechten op het Stadhouderschap van de Nederlanden verkocht aan Napoleon. Ten derde was men opgelucht dat de voormalige Republiek niet ingelijfd was bij Frankrijk want dit zou ten koste zijn gegaan van de door de Hollanders zo gekoesterde onafhankelijkheid.

Lodewijk Napoleon arriveert in Amsterdam 1806.











Lodewijk Napoleon bouwde verder op de bestuurlijke verworvenheden van de Bataafse Republiek en de regering van Schimmelpenninck. Zo maakte hij dankbaar gebruik van het voortreffelijk functionerende bestuursapparaat dat de bekwame regering van Schimmelpenninck had achtergelaten. Lodewijk droeg echter zelf ook een steentje bij. Hij voerde onder andere een uniforme munt in, wat het innen van belastingen vergemakkelijkte en liet een voor die tijd zeer humane versie van het Wetboek van Strafrecht samenstellen en zette zich in voor verbetering van de gezondheidszorg en het onderwijs. Ook op het culturele vlak heeft hij zijn sporen nagelaten. Hij nam initiatieven tot de oprichting van de Koninklijke Bibliotheek en van een nationaal museum. Op 15 september 1809 opende dit Koninklijk Museum zijn deuren in het Amsterdamse Paleis op de Dam. Deze voorloper van het Rijksmuseum was gebaseerd op de collectie van de in 1800 geopende Nationale Konst-Gallerij in Den Haag. Lodewijk ontpopte zich als een ware maecenas en kocht binnen korte tijd enkele vermaarde collecties voor het museum. Bovendien stimuleerde hij de eigentijds kunst door het organiseren van een expositie van levende meesters en het toekennen van prijzen.
Tijdens zijn korte regering werd Lodewijk steeds populairder. Deze populariteit dankte hij in grote mate aan zijn snelle reactie bij diverse rampen die het Koninkrijk teisterden. Hij hielp mee bij de rampbestrijding en de slachtofferhulp. Zo bezocht hij in 1809 de Betuwe na een overstroming en verstrekte hij financiële hulp aan de slachtoffers. Ook werd het door de Hollanders bijzonder gewaardeerd dat hij weigerde mee te werken aan de dienstplicht en het Continentale stelsel. Het in 1806 afgekondigde 'Continentale stelsel' behelsde een blokkade op de handel van Engeland met andere Europese staten. Dit zou desastreus zijn geweest voor de Nederlandse economie, ware het niet dat Koning Lodewijk veel vrijstellingen verleende en nauwelijks toezicht hield op de naleving. Pas in 1808 sloot hij bijvoorbeeld de havens af voor schepen die niet uit landen van de bondgenoten komen.
In 1810 werd het Koninkrijk Holland, mede vanwege deze weigeringen, geannexeerd door Frankrijk. In maart 1810 doen Franse douaniers hun intrede en worden Zeeland, Brabant en Limburg bij Frankrijk ingelijfd. Koning Lodewijk Napoleon bezwijkt onder de grote druk en op 1 juli tekent hij afstand van de troon. Op 9 juli wordt per decreet het Koninkrijk Holland bij Frankrijk ingelijfd en viel voortaan rechtstreeks onder het bewind van keizer Napoleon Bonaparte I. Na zijn aftreden als koning verblijft Lodewijk Napoleon meestentijds in Italië. Hij overlijdt in 1846.
In de traditionalistische verouderde geschiedschrijving van de 'vaderlandsche geschiedenis' heeft men geprobeerd om Lodewijk Napoleon uit onze geschiedenis 'weg te schrijven'. Moderner historisch onderzoek levert echter waarderende beoordelingen van hem op. Op de populariteit die Lodewijk Napoleon als koning verworven had, kon Willem I zijn bewind bouwen. Zonder Lodewijk Napoleon was de monarchie in Nederland nooit zo populair geworden!